TikTok, algoritmen en AI

Introduceer de les door middel van een video van het jeugdjournaal (NOS) over ChatGPT en bespreek dit daarna met de studenten. Hierbij kunnen de volgende vragen gebruikt worden:

• Wie kent ChatGPT?
• Wat is ChatGPT?
• Wie gebruikt het of heeft het gebruikt?

Voor diepgang om de les te ‘verburgerschappen’ kun je de volgende vragen stellen:

• Wat doet ChatGPT met: hoe we samenleven, wat we belangrijk vinden, hoe we tot oplossingen komen?

Uitleg 1 | Wat is AI?
Behandel het begrip AI met de studenten en licht de definitie toe voor de studenten.

Kunstmatige intelligentie (KI), of artificiële intelligentie (AI) is de intelligentie waarmee machines, software en apparaten zelfstandig problemen oplossen. Deze apparaten reageren op data of impulsen uit hun omgeving, en op basis daarvan nemen zij zelfstandig beslissingen.

AI imiteert hierbij het denkvermogen van de mens. Het gaat bij kunstmatige intelligentie dus niet om de rekenkracht, maar om de mogelijkheid (zelfstandig) te leren en beslissingen te nemen.

Na de definitie maakt je het onderwerp duidelijker door voorbeelden te benoemen waarin AI wordt toegepast:

• ChatGPT
• Google
• Personen worden herkend in de foto’s op je iPhone
• Aanbevelingen die je krijgt op Netflix of Spotify
• Spraakherkenning, zoals Siri van Apple.
• Chatbots (Tele2, KPN)
• Robots in fabrieken
• Virtuele karakters in videogames
• Automatische autobesturing
• Navigatie
• TikTok en andere sociale media maken gebruik van AI

Kortom, op allerlei vlakken in je leven gebruik je waarschijnlijk al een vorm van kunstmatige intelligentie. Vaak in de vorm van een app op je smartphone.

Tip: Voor uitleg over hoe AI getraind wordt en waarom hier mensen voor nodig zullen blijven, kun je deze video van NOS op 3 bekijken.

Uitleg 2 | Algoritmes van TikTok
Na het bespreken van het onderwerp AI en algoritmes met de studenten is het tijd om in te zoomen op TikTok waarbij je eerst kort een aantal feiten opnoemt en vervolgens een filmpje gebruikt van Lubach waarin hij uitlegt hoe TikTok werkt.

• TikTok heeft op dit moment de best werkende algoritme systeem.
• TikTok was hierdoor in 2021 de meest bezochte website. Zelfs vaker dan Google.
• TikTok is een Chinese App.
• Video Lubach over TikTok

Uitvoering | Resultaten eigen onderzoek
Na het bekijken van het filmpje bespreek je wat er in de video is gezegd en de eigen resultaten van het onderzoek (zie huiswerkopdracht). Je kunt dit doen met de werkvorm: denken – delen – uitwisselen. De vragen die centraal staan zijn: Wat waren de resultaten van het onderzoek? Hoe kunnen de resultaten uitgelegd worden nu zij informatie hebben gekregen over het onderwerp?

• Denken: studenten denken twee minuten na over hun eigen resultaten van het onderzoek en wat ze net gehoord hebben in de video: hoe kunnen de resultaten uitgelegd worden?
• Delen: Ze praten twee minuten met een medestudent over de resultaten van hun onderzoek en de informatie uit de video.
• Uitwisselen: De docent vraagt een aantal studenten om hun bevindingen te delen.

De les sluit je af door een klassikale discussie waarin je bijvoorbeeld de werkvorm discussie kunt toepassen.

Hierbij bespreek je met de studenten één van de volgende twee stellingen:

• TikTok moet in Nederland verboden worden.
• Er moeten strengere regels komen voor het gebruik van TikTok.

Bij het bespreken van de stelling kunnen de volgende vragen gebruikt worden voor diepgang en om de les te koppelen aan Burgerschap:

• Wie heeft de macht om TikTok te verbieden?
• Moeten we dit de markt laten bepalen of moet de overheid op grond van bepaalde waarden hier de wet stellen?
• Moet de burger beschermd worden? Staat privacy op het spel?
• Mag een programma beslissen wat ik moet doen of wat ik ga denken/vinden/kiezen/normaal ga vinden?
• Wie heeft er belang bij dat die wetgeving er juist wel of juist niet komt?
• Hoe bepaalt TikTok ons beeld van wat normaal (de norm) is? En gaat het dus ons mens- en wereldbeeld veranderen?
• Moeten we dit aan het individu overlaten (die kan op de knop drukken: ik accepteer alles, of moet de zwakke beschermd worden tegen de machtige?)
• En hoe zie je hier het spanningsveld, tussen vrijheid (van wie? De burger, of de fabrikant?) versus bescherming/privacy?
• Welke maatschappelijke ontwikkelingen/krachten hebben er voor gezorgd dat dit doorgaat/gestopt moet worden?

Sluit het debat af met een groot applaus! Benoem met name wat je goed vond gaan, en herhaal (goede) argumenten uit het debat. Vraag ook aan een paar leerlingen wat zij ervan vonden: ging het zoals ze hadden gedacht?