Gezichtsherkenning

Leg het volgende voor aan de klas:

Stel je staat in de supermarkt in de rij om af te rekenen. Er rent iemand langs jou die met enkele boodschappen naar buiten gaat, zonder af te rekenen. Medewerkers van de supermarkt gaan achter de persoon aan. Samen met de beveiliging wordt de persoon tegengehouden. Tijdens alle onrust hoor je dat de gegevens van deze dief worden genoteerd en dat er een foto wordt gemaakt. De foto wordt gebruikt voor het gezichtsherkenningssysteem van de supermarkt. De dief krijgt een winkelverbod en wanneer de camera’s de dief herkennen wordt de beveiliging op de hoogte gesteld.

Het klinkt misschien vergezocht, maar een filiaal van de supermarktketen Jumbo maakt gebruik van zulk soort gezichtsherkenning. Bekijk deze video waarin de eigenaar van de winkel het uitlegt.

Luister klassikaal naar de podcast van NRC Vandaag. De gehele podcast duurt twintig minuten. Het is ook mogelijk om alleen het begin van de podcast te beluisteren. De redacteuren van NRC Vandaag noemen verschillende voorbeelden van gezichtsherkenningssoftware die momenteel wordt toegepast:

1. Een casino in Aalsmeer weert valsspelers met de software;
2. Voetbalvereniging ADO Den Haag zorgt met behulp van deze software ervoor dat mensen met een stadionverbod niet meer binnen komen;
3. Politie en justitie maken gebruik van deze software.

De software maakt gebruik van biometrische gegevens. Vraag de studenten om de term op te zoeken en via Mentimeter of Padlet te laten weten wat biometrie betekent.

Vraag vervolgens aan de klas of zij situaties kunnen bedenken waarbij de toepassing van gezichtsherkenningssoftware goed is. Wanneer zou dit een echte uitvinding kunnen zijn?

De voorbeelden die in de podcast worden genoemd, worden al toegepast in Nederland. Maar mag het ook? Bij de eerste twee voorbeelden gaat het om particuliere bedrijven, bij het derde voorbeeld is te zien dat de overheid er zelf gebruik van maakt. Bespreek:

• Mogen particuliere bedrijven gebruik maken van deze software? Waarom wel of niet?
• Mag de overheid gebruik maken van deze software? Waarom wel of niet?

Informatie over iemands gezicht zou je kunnen opvatten als een persoonsgegeven. Alle persoonsgegevens, denk aan naam of adres, zijn beschermd in de Europese privacywet AVG (zie ook de les over de AVG). Toch denken veel mensen daar anders over. Echt duidelijk is het niet onder welke voorwaarden bedrijven en overheden gezichten mogen herkennen en informatie daarover mogen opslaan. In november 2019 stond er een commentaar in NRC Handelsblad dat ondersteunend kan zijn.

Opdracht
De studenten gaan in groepsverband een concert organiseren. Leg het volgende voor:

Niemand minder dan Taylor Swift  komt optreden. In de Verenigde Staten heeft de Amerikaanse artiest gezichtsherkenningssoftware toegepast op de bezoekers van haar concert. De gezichten die werden gescand werden vergeleken met een database van de politie. Op die manier wilden Taylor en haar team achterhalen of één van haar vele stalkers aanwezig was tijdens het concert.

In het voorbeeld herken je verschillende onderdelen waarbij je kan twijfelen over de privacy:

1. Er is software ontwikkeld dat gezichten herkent. Deze software is gemaakt door een bedrijf. Het is altijd belangrijk om te weten waar dat bedrijf is gevestigd. De gezichten die worden gescand, ofwel de data die wordt verzameld, wordt ergens opgeslagen. Het is dus altijd goed om te achterhalen waar informatie wordt opgeslagen. Wanneer je dat weet, kan je ook beter beoordelen of dat een veilige plaats is. Welke software werd door Taylor Swift gebruikt? Wat kan je vinden over het bedrijf?
2. Na het scannen werden de gezichten vergeleken met beelden die in bezit zijn van de politie.
3. Het scannen was tijdens een concert. De bezoekers werden niet op de hoogte gesteld. Vinden jullie dat je iemand moet waarschuwen voordat biometrische gegevens worden opgeslagen?
4. Een concert vindt ergens plaats. Dat kan in een openbare ruimte zijn of op een privé-locatie. Dit maakt verschil wanneer het aankomt op je privacy. Zo kan je bijna niet meer voorkomen dat je in de openbare ruimte, denk aan een plein of straat, wordt gefilmd. Wanneer je naar een privé-locatie gaat, is dat meestal anders. Wie gaat er bij privélocaties over de beveiliging?

Het concert dat jullie gaan organiseren is voor dezelfde artiest. Je wil heel graag dat zij komt optreden, maar ergens willen jullie de bezoekers ook tegemoetkomen. Hoe gaan jullie het organiseren? Zorg ervoor dat je beide partijen tegemoetkomt. Je maakt zowel voor de artiest als voor het publiek een bericht waarin je meer duidelijkheid geeft. Dit bericht kan op allerlei manieren worden gemaakt, denk bijvoorbeeld aan een poster die het concert aankondigt.

Opdracht vereenvoudigd – Extra uitleg
Deel het artikel over het concert van Taylor Swift uit. Laat de studenten met verschillende kleuren het volgende arceren:

• Welke onderdelen van dit verhaal vind jij niet kunnen?
• Met welke onderdelen in dit verhaal ben jij het eens?
• Zijn er onderdelen in het verhaal waarbij je twijfelt of dit mag?

Laat de studenten de verschillende versies aan elkaar presenteren. Ze gaan in discussie over de onderdelen waar ze het met elkaar oneens zijn.

Verdiepingsopdracht
Laat de studenten via EDpuzzle kijken naar de documentaire Panopticon. De tool maakt het mogelijk om tijdens de documentaire vragen te stellen. Voorbeelden van vragen die gesteld kunnen worden:

• Deze documentaire is gemaakt in 2012. Dat is alweer even geleden. Welke onderdelen uit de documentaire gelden nog steeds vandaag de dag? En zijn er ook dingen veranderd in de tussentijd?
• Sommige mensen vinden dat het verzamelen van data er juist voor zorgt dat we slechter te werk gaan. Hoe meer we denken te weten hoe dommer je wordt. Dit komt in de documentaire ook naar voren. Kan je een argument voor en een argument tegen deze stelling geven?
• Vind jij dat mensen privacy nodig hebben? Waarom wel/niet?
• Doen we er genoeg aan om onze privacy te beschermen? Waarom wel/niet?

De studenten presenteren het concert dat zij hebben georganiseerd. Geef andere studenten in de klas de opdracht om minstens één kritische vraag te stellen. Is de middenweg bij dit thema een goede oplossing? Of is dan juist niemand tevreden?