Fake news, media & politiek 2 | Filterbubbel

Gebruik Mentimeter om studenten een woordweb te laten maken over ‘Filterbubbel’. Wat denken zij dat het betekent? Of waar denken zij aan bij de term? Bespreek een paar van de antwoorden klassikaal.

Algoritmes van sociale media zorgen ervoor dat jij als gebruiker alleen maar bepaalde onderwerpen te zien krijgt. Like je bijvoorbeeld alleen maar kattenfilmpjes op sociale media? Dan staat jouw feed vol met nieuws, én reclame, over katten. Alleen onderwerpen waar jij in geïnteresseerd bent komen voorbij. Je mist dan eigenlijk een heleboel ander nieuws en manieren waarop anderen tegen hetzelfde nieuws aankijken.

In deze korte video van isdatechtzo.nl wordt uitgelegd hoe een filterbubbel ontstaat.

Zoals uitgelegd staat op isdatechtzo.nl zorgen algoritmes er dus voor dat je meer berichten ziet die jij leuk vindt en minder berichten die je niet leuk vindt, of die in elk geval afwijken van wat je leuk vindt. Op deze manier kun je in een filterbubbel komen, omdat je eenzijdige informatie te zien krijgt die jouw mening versterkt. Bronnen die iets anders beweren krijg je misschien niet eens meer te zien, waardoor het moeilijk is om nog af te wijken van jouw mening of waarheid.

Opdracht 1
De filterbubbel heeft ook invloed op jou, als jij je op sociale media begeeft.

Laat de studenten individueel hun eigen feed op Instagram of Tik Tok bekijken. Laat ze opschrijven van welke media en van welke afzenders er (nieuws)berichten in hun tijdlijn staan. Vervolgens gaan studenten in groepjes van vier de berichten en afzenders vergelijken die zij op hun feed terugvinden. Is er een groot verschil tussen de berichten? Zit er nieuws tussen dat ze nog niet eerder op deze manier hebben gehoord? Wat zeggen de berichten over ieders eigen bubbel en over wat iedereen leuk vindt?

Laat hen vervolgens drie tips bedenken om hun filterbubbel te doorbreken. Wat zouden ze kunnen doen om daaruit te stappen?

Bespreek klassikaal hoe studenten deze opdracht hebben ervaren. Zijn er veel nieuwsberichten die zij nog niet hebben gezien? Welke tips hebben de groepjes bedacht om hun filterbubbel te doorbreken? Vul eventueel aan met deze tips van isdatechtzo.nl:

• Volg meerdere nieuwszenders of kranten en like eens andere organisaties of mensen. Het zorgt ervoor dat je meer andere berichten krijgt te zien;
• Lees het nieuws op de nieuwswebsites zelf en niet via sociale media.

Of deze tips van Slim met Media:

• Verwijder je browsercookies;
• Mix je informatiebronnen (gebruik niet alleen sociale media, maar check ook nieuwssites, kranten of tijdschriften).

Of deze tips van TMI:

• Klik op berichten die je normaal niet aan zou klikken;
• Gebruik een zoekmachine zonder algoritme, zoals DuckDuckGo.

Opdracht 2
Door de filterbubbel wordt de kloof tussen mensen met een ander wereldbeeld steeds groter. Haatdragende berichten dragen daaraan bij. Overheden voelen zich genoodzaakt om actie te ondernemen. Zo geldt er in Duitsland sinds 1 januari 2018 een wet waarbij sociale media worden beboet voor het delen en verspreiden van haatdragende berichten van gebruikers. Ze zijn verplicht om binnen 24 uur berichten te verwijderen bij duidelijk strafbare inhoud (bron: Telegraaf, 2018. Het artikel is ook te lezen in de Leeuwarder Courant).

Nu leidt dit tot een aantal onbedoelde effecten. De sociale medianetwerken, zoals Facebook en X, krijgen hiermee onbedoeld veel invloed op wat wel en wat niet kan op internet.

Bespreek met de klas wie zij verantwoordelijk vinden om ervoor te zorgen dat mensen ook informatie van buiten hun bubbel krijgen. Gebruik hiervoor het werkblad.

Opdracht 3
‘Stel je eens voor (…) tot aan de verkiezingen doen we onze tv uit, onze radio op zacht, de krant in de kattenbak en nu.nl op mute. Drie maanden lang volgt heel Nederland geen nieuws: laten we het een detox noemen. Geen non-debatten over non-issues, geen non-beloftes over non-breekpunten, geen non-verschillen in non-peilingen. Niks.’, stond in de inleiding van het artikel van de Correspondent (bron: De Correspondent, 2016)

Vraag aan de klas: Wat denk jij dat er zou gebeuren?

Laat de studenten een videocolumn maken in de vorm van een vlog. De vlog maken ze met behulp van een laptop met webcam of met hun smartphone. De vlog mag maximaal drie minuten duren.

Verdiepingsopdracht
De studenten doen zelf een experiment waarbij ze door een andere bril naar de wereld gaan kijken. Ze kiezen individueel een YouTube kanaal uit dat zij nooit zouden aanklikken of bekijken en kiezen drie video’s uit om te kijken. Daarna schrijven ze een reflectieverslag, waarvoor de volgende vragen als houvast kunnen dienen:

• Is je mening over bepaalde onderwerpen veranderd na het zien van deze video’s? Waarom wel of niet?
• Wat vind je ervan om video’s van buiten je bubbel te bekijken?

Wandel en wissel

De studenten krijgen allemaal een blaadje en een pen en lopen door het lokaal totdat de docent ‘STOP’ roept. De studenten moeten nu snel een duo vormen met de medestudent die het dichtste bij hen staat. De docent stelt een vraag of geeft een snelle opdracht welke betrekking heeft op de gegeven les en welke het duo vervolgens moet uitvoeren of beantwoorden.

Zij schrijven het antwoord op de vraag/opdracht op het blaadje. Vervolgens roept de docent ‘WISSEL!’ de studenten gaan nu weer lopen totdat de docent weer ‘STOP’ roept. De studenten maken nu een nieuw duo met de medestudent die het dichtste bij hen staat. De docent stelt vervolgens weer een vraag of geeft een opdracht en de studenten beantwoorden deze binnen een halve minuut op hun vel. Dit kan enkele malen herhaald worden, zolang de tijd het toestaat. Aan het einde leveren de studenten het blaadje met hun naam erop in bij de docent. Deze kan ik vervolgens controleren of de lesstof goed is aangekomen bij de studenten.

Vragen die gesteld kunnen worden:

• Wat is de filterbubbel?
• Hoe ontstaat de filterbubbel?
• Hoe kun je de filterbubbel doorbreken?
• Wat vind je van de filterbubbel?